Het dorp Uitdam is in 2030 niet groter dan nu, verkeersluwer, achter een veilige dijk die zoveel alsmogelijk onaangetast is gebleven, aan een weids gebleven Markermeerzonder industriële activiteit en in een open veenweidelandschap waarverduurzaming en natuurwaarden voorop staan.

Het dorp Uitdam telt anno 2016 circa 50 woningen, plus 8 in het “buitengebied”. Er wonen circa129 personen , waarvan er 24 jonger zijn dan 18 en 33 die ouder zijn dan 65 jaar. Als kleinstekern in de gemeente Waterland verdient het speciale aandacht.

Historie

De dam waarnaar Uitdam is vernoemd werd aangelegd in de 13e eeuw. Het dorp werd vooralbekend als woonplaats van de schippers van de scheepskamelen: drijvende dokken waarmee inde zeventiende eeuw schepen over de ondiepte van Pampus werden getild. Na deze bloeitijd brakeen periode aan waarin visserij en agrarische bedrijvigheid de belangrijkste bronnen vaninkomsten waren. Na de aanleg van de afsluitdijk is de visserij geleidelijk verdwenen en delandbouw in betekenis afgenomen. Op oude afbeeldingen ziet men dat de weg door Uitdam overde dijk loopt. Deze loopt nu door de voormalige achtertuinen, waardoor de bijzondere, nietbebouwde “overtuinen” zijn ontstaan. Hierdoor heeft de zeer beperkte ruimte tussen de dijkhuizenen de dijk zelf een heel eigen sfeer gekregen. Uitdam dankt zijn ontstaan, ligging en vorm aan dedijk en het water. De door vele doorbraken bochtige dijk kronkelt door het dorp en geeft het eentypisch “Waterlandse” charme. De 800 jaar oude dijk is het kenteken van ons dorp.

Actuele situatie

Uitdam is een dijk- en lintdorp. Het wordt aan beide zijden begrensd door water: in het oosten doorhet Markermeer, in het westen door de Uitdammer Die. In het zuiden grenst Uitdam aan hetAmsterdamse landelijk Noord, in het noorden is Marken niet ver. In de directe nabijheid van hetdorp vindt men langs de Zeedijk en de Rijperweg enkele agrarische bedrijven.In het dorp wonen overwegend forensen, voor een belangrijk deel “import” naast een kleiner aantal“autochtone” bewoners. Er zijn relatief veel ondernemers en vrije beroepsbeoefenaren, waaronderkunstenaars. Er is een sterke sociale samenhang: men kent elkaar bij naam, er zijn geregelddorpsbrede activiteiten in het dorpshuis en over gemeenschappelijke belangen wordt minimaaleenmaal per jaar vergaderd. Het dorp heeft een levendig verenigingsleven en een dorpsraad diezich inzet voor het gemeenschappelijk belang, zoals rond de dijkversterking en de komst van hetrecreatiepark. De dorpsraad onderhoudt ook het beleidsoverleg met de gemeente. Helaas zijnmettertijd winkels en school verdwenen. De betrekkelijk grote groep nieuwkomers heeft bewustgekozen voor het wonen in een kern zonder voorzieningen en ervaart dit niet als een probleem. Delandelijke rust zo dicht bij de grote stad wordt gewaardeerd. Sinds kort is er een buurtbus.

Bedreigingen

1. Aantasting van het dorpsgezicht door ingrepen aan de dijk.Al honderden jaren liggen de meeste huizen van Uitdam aan de dijk. Sinds die als primairewaterkering werd afgekeurd is een discussie gaande over de optimale afruil tussen veiligheid enbehoud van cultuurhistorische waarde. Daarin is de dorpsraad van Uitdam intensief en tot op hethoogste niveau betrokken. De inzet van Uitdam is dat ingrepen aan de dijk het huidige aanzichtniet mogen veranderen. De meeste Uitdammers zien aantasting van de dijk als het belangrijkstegevaar voor de kwaliteit van hun leefomgeving.

2. Verbreken van het contact tussen dorp en dijk door fietspad.Dijk en dorp hebben innig contact doordat de tuinen aan de huizen aan de dijk direct uitgeven opde dijk. De bewoners gebruiken “hun” dijkdeel als informeel uitloopgebied, overigens zonder datwandelaars iets in de weg wordt gelegd. Het bestaande fietspad over de dijk buigt in het dorp aflangs de weg. Bij de plannen voor dijkversterking komt de wens het bestaande fietspad over dedijk aan de Markermeerkant van het dorp door te trekken regelmatig terug. Dit zou het dorpafsnijden van de dijk. Dijkbewoners vinden dat zeer ongewenst.

3. Verdergaande intensivering van het verkeer.Uitdam ligt aan een dijkweg die de belangrijkste route is voor zwaar verkeer naar Amsterdamslandelijk Noord en tevens dient als sluiproute naar de A10 voor spitsverkeer over de N247.Daarnaast is er buiten de winter een steeds intensiever recreatieverkeer. De komst van hetrecreatiepark met meer dan 200 woningen zal dit nog doen toenemen. En Amsterdam wil gebruikmaken van de omringende gebieden om de toeristische druk op de stad te verminderen. Dit allesleidt tot een gestaag aanzwellende stroom van weggebruikers langs de smalle weg door het dorp.Onveiligheid, ook door groepen wielrenners, en geluidsoverlast (motoren) tasten de kwaliteit vanleven in toenemende mate aan.

4. Toename drukte op Markermeer vanuit het recreatiepark.Na veel jaren van onderhandelen heeft het dorp ingestemd met de komst van het recreatiepark.Met meer dan 200 verblijven zal het verkeer door en rond het dorp aanzienlijk toenemen, ook overhet voorheen nog rustige water. In de overeenkomst die de gemeente met de exploitant isopgenomen dat de ontsluitingsweg naar het noorden wordt verlegd en jetski’s zijn verboden. Tochvalt te verwachten dat autoverkeer en, over het water motorgeronk van speedboten, vaker zalvoorkomen. Geronk aan de weg en op het water maakt het goede leven lastiger.

5. Huizenbouw op vrijvallende bedrijfspercelen.Als bedrijven geen perspectief meer hebben en verlaten worden mag het vrijvallende perceelbenut worden voor de bouw van huizen. Meestal worden er op zo’n terrein dan zoveel mogelijkhuizen gebouwd, en niet zelden met uitbreiding van het perceel buiten de bestemmingsgrenzen.Dit leidt op den duur tot een het ontstaan van een gehuchtenlandschap in het openveenweidegebied. Behalve de vernietiging van het landschap brengt dit een steeds toenemendebelasting van de wegeninfrastructuur met zich mee. Open veenweide wordt zo suburbia. Hetbouwen van huizen op vrijvallende bedrijfsterreinen mag dus alleen onder strikte voorwaarden enbestaande bedrijfsvoering niet hinderen.

6. Gevolgen van de bodemdaling.De bodem van Waterland daalt op sommige locaties tot 1 cm per jaar. Op een mensenleeftijdmisschien te overzien, op een iets ruimer tijdschaal zoiets als het verdwijnen als sneeuw voor dezon. In de periode tot 2030 heeft 14 cm daling consequenties voor dijken, wegen en huizen. Debodemdaling moet zoveel als mogelijk beperkt worden.

7. Verrommeling van het open weidegebiedUitdam ligt in een groot, open weidegebied. Er komen nog veel weidevogels voor. In de avond valtop hoe donker deze hoek tot aan Monnickendam nog is: het ontbreken van lichtvervuiling wordt alszeer waardevol ervaren voor natuur en mens. Bouw van huizen of bedrijven zal deze kwaliteitdoen verdwijnen. Na de op dit moment geplande bouw zien wij geen ruimte voor uitbreidingen inen om Uitdam. Het ontwikkelen van bedrijven of bedrijfsterreinen zal geconcentreerd moetengebeuren bij de grotere kernen. Bestaande bedrijven worden gerespecteerd.

8. VerlandingDe Uitdammer Die wordt steeds ondieper. Uitdam ligt bij de dominante windrichting zuidwest aanlager wal, wind en golfslag voeren slib aan. Er is een duidelijke verlandingstendens. Het op dieptehouden van de Die is een voorwaarde voor de toegankelijkheid ten behoeve van de bewoners enen kleinschalige recreatie, zoals kano’s.

Kansen

1. Ontwikkeling van natuurwaarden.Waterland biedt een uniek stuk beleving in fysieke aansluiting op Amsterdam, zowel incultuurhistorisch als in relatie tot de natuur: het veenweidegebied. Ontwikkeling van die waardenkan voor het dorp Uitdam voordelige gevolgen hebben, en bovengenoemde risico’s wegnemen of verminderen.

Natuurwaarden zijn onlosmakelijk verbonden met het agrarisch karakter van Waterland. Onzeboeren zijn onmisbaar: zij “beheren “ het veenweidegebied, op sommige bedrijven al generatieslang. Er wordt door hen nu al veel gedaan aan agrarisch natuurbeheer o.a. ten behoeve van deweidevogels. Overheidsbeleid is gericht op verdere verduurzaming en versterking vannatuurwaarden. Dergelijke ontwikkelingen zijn alleen in samenwerking met de boeren mogelijk.Hun belangen moeten worden gerespecteerd en hun expertise meegenomen in het beleid. Als datlukt kan Waterland een succesvol voorbeeld worden voor de ontwikkeling van natuurwaarden ineen agrarisch gebied.

2. EnergieUitdam staat niet te springen om meer windmolens, maar ziet wel kansen in samenwerking met deboeren rond de bouw van zonnepanelen op de daken van schuren. Dat kan voordelig gebeuren inhet kader van de asbestverwijdering die verplicht gaat worden. Dat kan misschien ook de komstvan meer zonnepanelen op de daken in het dorp voorkomen.

3. Kleinschalig recreatieGedacht kan worden aan (zwem)steigertjes, aanlegplaatsen voor zeilschepen, uitzichtpunten opdijkdelen of aan het Die. Ook het bouwen van nette sanitaire voorzieningen zou hier bij kunnenhoren. Nadrukkelijk wordt niet gekozen voor grote parkeerplaatsen, horeca en anderegrootschalige recreatie. Het gebied is kwetsbaar en verdient een zorgvuldig en passend ontwerp.

4. Afname spits- en bouwverkeer.Verbetering van de doorstroming van spitsverkeer over de N 247 (o.a. bij Broek in Waterland), incombinatie met maatregelen die sluipverkeer tegengaan kunnen veiligheid en kwaliteit van levendoen toenemen. Verder moet de gemeente Amsterdam verantwoordelijk gesteld worden voorontsluiting van landelijk Noord voor bouwverkeer, in plaats van transport via Uitdam zoals nu hetgeval is.

Samenvattend kiezen de bewoners van Uitdam voor beleid waarin vernieuwing in dienst staat vanhet behoud: van unieke cultuurhistorische en natuurwaarden en van een vitaal agrarischbedrijfsleven. Voor behoud en versterking van het goede.

Februari 2016
Dorpsraad Uitdam